Maastricht is een van de oudste steden van ons land, en stond in de Romeinse tijd al bekend als Mosa Trajectum (wat “doortocht door de Maas” betekent). De afgelopen 2000 jaar is de plek onafgebroken bewoond geweest. Aan erfgoed is er dus geen gebrek in Maastricht. Maar dat betekent niet dat historische steden zich niet hoeven aan te passen aan nieuwe technologische ontwikkelingen.
We blijven meer thuis
Een opvallende observatie is dat vooral jonge mensen meer thuis blijven tegenwoordig. Dat heeft allerlei redenen. Niet alleen is het leven duurder geworden, waardoor mensen eerder besparen op uitjes, maar ook is bankhangen gewoon een stuk leuker dan vroeger. Een goed voorbeeld van hoe het internet dingen veranderd heeft zijn casino’s. Valkenburg heeft een casino, maar met een gids voor Bitcoin casino’s binnen handbereik kun je net zo goed lekker thuisblijven. Het spelaanbod is beter en er zijn verschillende betaalmethoden. Waarom zou je het dan nog buiten de deur gaan zoeken? Een fysieke locatie als een casino promoten kan dus best lastig zijn.
En zo gaat dat eigenlijk in alle sectoren. Erfgoed is wat dat betreft niet anders. Het is dus nog maar de vraag hoe je mensen naar een museum lokt wanneer er online ook veel informatie beschikbaar is. Toch kunnen musea en andere cultuurinstellingen ook gebruikmaken van deze nieuwe technologieën.
Digitale mogelijkheden voor erfgoedinstellingen
Er zijn verschillende manieren waarop nieuwe technologieën kunnen worden gebruikt voor het promoten, presenteren beheren van erfgoed. Zo kan kunstmatige intelligentie (AI) worden ingezet om reisaanbevelingen te personaliseren en de toeristenstroom beter te kunnen beheersen.
Ook augmented reality (AR) en virtual reality (VR) kunnen worden gebruikt om te zorgen voor een meer meeslepende en immersieve ervaring. Een goed voorbeeld is Éternelle Notre-Dame, een virtuele toer door de Notre-Dame in Parijs, waarbij je de bouw van de kathedraal kunt volgen.
Digitalisering van materieel en immaterieel erfgoed is ook een van de mogelijkheden. Steeds meer musea, bibliotheken en archieven kiezen ervoor om schilderijen, boeken, foto’s, films, historische objecten en middeleeuwse teksten te digitaliseren.
Nieuwe mogelijkheden en uitdagingen
Het digitaal beheren en presenteren van collecties heeft zo zijn voordelen. Het is op die manier bijvoorbeeld mogelijk om een breder publiek te bereiken, ook mensen die normaal gesproken niet zo snel naar een museum zouden gaan. Voor mensen met een beperking kan het toegankelijker zijn om een collectie thuis te bekijken. En ook het feit dat naar een museum gaan geld kost kan mensen ervan weerhouden te komen. Een digitale collectie kan dan een uitkomst bieden.
Een ander voordeel is het bevorderen van dekolonisering. Cultuurinstellingen kunnen op deze manier fysieke objecten teruggeven aan de landen van herkomst, zonder zelf de collectie te verliezen. Ook is het een goede gelegenheid om bepaalde beschrijvingen nog eens te herzien en problematische termen te vervangen.
Toch komt het digitaliseren van een collectie ook met uitdagingen. Voor veel professionals in de culturele sector betekent het dat ze zullen moeten wennen aan een andere vorm van collectiebeheer, en dat brengt natuurlijk vragen met zich mee. Hoe maak je eigenlijk een digitaal duplicaat? Is een digitale versie eigenlijk wel echte kunst? En welke ervaring wil je je bezoekers meegeven?
Een manier om bezoekers een bijzondere ervaring te bieden is door ze interactief mee te laten doen. In het Nederlands Filmmuseum kun je met behulp van filters de geschiedenis van de Nederlandse film doorzoeken. Dat is natuurlijk een heel andere ervaring dan wanneer je al deze films een voor een in een bioscoopzaal zou bekijken.
Een andere uitdaging is dat we naast fysieke objecten ook steeds meer born-digital erfgoed hebben. Het gaat hierbij om erfgoed dat alleen in digitale vorm bestaat, zoals digitaal geproduceerde films, games of livestreams. Wat doe je als de benodigde software of hardware verouderd raakt? Moet je videobanden, floppydisks en cassettebandjes dan maar bewaren, zodat we ook dit materiaal kunnen blijven afspelen?
Wat kunnen steden doen?
Dit is natuurlijk een interessante manier om cultuur toegankelijker te maken en nieuwe doelgroepen te interesseren in erfgoed. Maar steden willen natuurlijk ook bezoekers trekken, en dat doe je niet door ze thuis collecties van musea te laten bekijken.
Toch kan digitalisering een belangrijke rol spelen bij het promoten van de stad. Steeds meer steden doen aan citymarketing, en hierbij vormt het internet zowel een uitdaging als een mogelijkheid. Sociale media zijn ideaal om bezoekers lekker te maken met een bezoekje aan de stad, maar tegelijkertijd worden toeristen online ook doodgegooid met marketing van allerlei andere plekken.
Daarom is het belangrijk om er vooral uit te springen en het unieke karakter van de stad te tonen. Maastricht staat bijvoorbeeld bekend om zijn bourgondische karakter en buitenlandse sfeer. Ook werd de stad uitgeroepen tot beste hondenstad, vanwege de nabijheid van het glooiende Limburgse landschap en Nationaal Park De Meinweg. En ook niet onbelangrijk, de stad scoort hoog op veiligheid.
